Wat is een harttransplantatie?

Je hebt last van hevige hartklachten bij hartfalen, maar medicatie helpt niet. Wat nu? Volgens Kevin Damman, Medisch Hoofd Harttransplantatie in het UMCG, kan een harttransplantatie als laatste redmiddel een oplossing zijn. Wat houdt dat in?  

Harttransplantatie

Bij een harttransplantatie wordt je eigen hart vervangen door een donorhart. Kevin: “Normaal gesproken duurt de operatie 6 à 7 uur. Bij patiënten met een ingewikkelde aangeboren hartafwijking of eerdere operatie kan het langer duren.” Een harttransplantatie is een zware ingreep. “We beschouwen het als het laatste redmiddel bij ernstige hartproblemen”, vervolgt hij. “Daarom zien we mensen liever te vroeg dan te laat. Sommigen kunnen snel achteruit gaan, zoals bij de hartspierziekte PLN. Als een harttransplantatie eventueel mogelijk is, dan moeten we erover in gesprek. Donorharten zijn schaars en de wachttijd is nog steeds lang.”

Wachtlijst

De wachttijd voor een harttransplantatie bedraagt gemiddeld tussen de 2 en 2,5 jaar. “Dit is van meerdere factoren afhankelijk, zoals je bloedgroep en lengte”, vertelt Kevin. Heb je een lengte van 1.80 meter of langer? Dan wordt het moeilijk. “Je kunt dan geen hart krijgen van iemand die kleiner is, dat is voor het hart te zwaar. Dit maakt dat de wachttijd voor lange mensen (vooral mannen) op kan lopen tot wel 5 à 6 jaar.” De volgorde op de wachtlijst is een ethisch dilemma. “De ideale patiënt heeft alleen hartproblemen”, vertelt Kevin. “Maar er is nog steeds schaarste aan donororganen. Daarom is prioritering en selectie van ontvangers nodig. Zo is een actieve verslaving of een (recente) kankerdiagnose een reden dat iemand niet getransplanteerd kan worden. Hoewel er geen officiële leeftijdsgrens is, kijken we vooral naar biologische leeftijd. Deze is voor jongere patiënten vaak lager.” Toch is er goed nieuws: volgens de Nederlandse Orgaantransplantatie Registratie zijn er in 2024 maar liefst 45% meer harttransplantaties uitgevoerd dan in 2021. Kevin: “Dit komt onder andere door de nieuwe donorwet en nieuwe mogelijkheden.”

Steunhart

Tijdens de wachttijd is het soms nodig om bij geselecteerde patiënten een steunhart te implanteren. “Deze mechanische pomp is gelukkig vrijwel direct beschikbaar en kan lang meegaan”, aldus Kevin. Niet iedereen komt hiervoor in aanmerking. “Als de linkerhartkamer te klein is of te stijf, kan het apparaat niet goed functioneren. Bij deze mensen is alleen een transplantatie een optie. Wanneer hun situatie verslechtert, is de enige mogelijkheid om ze hoger op de wachtlijst te plaatsen. Al is dat een ethisch dilemma: je kunt niet iedereen bovenaan zetten. En je weet: degene die nu bovenaan staat, zakt weer een plekje.” Kevin begrijpt dat de periode van wachten heel onzeker kan zijn. “Zodra je op de wachtlijst staat, kun je op ieder moment gebeld worden dat er een hart beschikbaar is. Het kan emotioneel zwaar zijn wanneer dit lang duurt. Zorg ervoor dat je mensen om je heen hebt die je steunen, harttransplantatiecentra bieden hierin ook psychische ondersteuning.”

Complicaties

Er zijn risico’s verbonden aan een harttransplantatie. Kevin: “Het is een grote operatie. Hoewel de risico’s relatief klein zijn, kun je komen te overlijden, een beroerte krijgen of hersenschade oplopen. Gelukkig komt dit niet vaak voor.” De meest voorkomende complicatie bij een harttransplantatie is dat het nieuwe hart niet goed op gang komt. “Het heeft niet hetzelfde DNA als jouw eigen hart, dus je lichaam reageert daarop”, legt Kevin uit. “Dit noemen we afstoting. Gelukkig hebben we medicijnen die de belangrijkste afstotingen bedrukken.” Hij vertelt dat deze medicatie zwaar is: je kunt er bijwerkingen van krijgen, je nierfunctie kan achteruitgaan, de bloeddruk of het cholesterolgehalte kan verhogen en de kans op kanker kan toenemen. “Daarnaast ben je vatbaarder voor ontstekingen en infecties. Het herstel duurt meestal een jaar, maar vaak korter. In die tijd bouwen we de medicatie stap voor stap af naar de laagste hoeveelheid die nodig is om belangrijke afstoting te voorkomen.”

Resultaten

Wat kun je verwachten na een harttransplantatie? Kevin: “Dat hangt af van hoe je lichaam het nieuwe hart accepteert. Ongeveer 85-90% van de patiënten overleeft het eerste jaar en bijna 50% van de patiënten overleeft zelfs 20 jaar. Soms duurt het even voordat het resultaat merkbaar is, maar vergelijk het met de situatie van voor de transplantatie: de levensverwachting was toen aanzienlijk korter.” Kevin vertelt dat de ingreep ook de kwaliteit van leven kan verbeteren: “Dat zit al in kleine dingen, bijvoorbeeld zelfstandig boodschappen doen. Sommigen overtreffen de verwachtingen, zoals fulltime werken.” Hij raadt iedereen met hartfalen aan om het gesprek aan te gaan met een cardioloog. “Een harttransplantatie kan een geschenk zijn, wie weet kan het jou ook helpen.”

Tekst: Julia Kroonen
Foto: Kevin Damman | © Marcel Jurian de Jong

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine